Κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη

Αναγνώριση ευάλωτων στόχων

Η εκ των προτέρων αναγνώριση εν δυνάμει στόχων για ενέργειες οργανωμένου εγκλήματος ή τρομοκρατίας παραμένει ένας από τους βασικούς στόχους της πρόληψης μέσα στο αναλυτικό πλαίσιο του Κύβου. Προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα σε συγκεκριμένες καταστάσεις με βάση την εκτίμηση του κινδύνου (δηλ. Προσδοκώμενη απώλεια + τρωτότητα) οι Clarke και Newman καθόρισαν μια σειρά παραγόντων που συμβάλλουν στην εκτίμηση της τρωτότητας σε τέτοιες περιοχές[1].

Οι παράγοντες αυτοί είναι:

Εκτεθειμένος, αναφέρεται στην ικανότητα του χώρου να τραβά την προσοχή, να γίνεται ορατός από τις γύρω περιοχές ή να ξεχωρίζει με οποιονδήποτε τρόπο. Οι στόχοι που «εξέχουν» είναι πιο ευάλωτοι από σημεία που είναι κρύβονται πίσω από άλλα κτίρια και κατασκευές.

Ζωτικός, είναι στόχοι κρίσιμης σημασίας στην καθημερινή συμπεριφορά μιας κοινότητας. Χώροι που είναι ιδιαίτερα ζωτικοί αποτελούν οι πηγές παροχής νερού και τροφίμων, τα ηλεκτρικά δίκτυα και τα συστήματα μαζικής μεταφοράς. Η διακοπή της σωστής λειτουργίας κάποιου από τους παραπάνω χώρους παρεμποδίζει σοβαρά τη λειτουργικότητα της κοινότητας. Οι στόχοι αυτοί προσελκύουν την προσοχή των τρομοκρατών χάρη στην ικανότητά τους να προξενούν το χάος όταν βρίσκονται εκτός λειτουργίας.

Εμβληματικός, όρος που αναφέρεται στη συμβολική αξία ενός συγκεκριμένου χώρου. Τα σύμβολα που εκφράζουν τη δύναμη και ενότητα ενός κράτους προσελκύουν τους τρομοκράτες που προσπαθούν να βλάψουν μεταφορικά την ισχύ μιας χώρας. Παραδείγματα εμβληματικών χώρων αποτελούν το Άγαλμα της Ελευθερίας και ο Λευκός Οίκος.

Θεμιτός, στόχοι που περιλαμβάνουν αυτούς που θα προκαλέσουν μια θετική αντίδραση από τους υποστηρικτές του τρομοκράτη ή της τρομοκρατικής οργάνωσης. Στο πλαίσιο της ιδέας ότι οι τρομοκράτες είναι ορθολογιστές, προσπαθούν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τη θετική υποστήριξη και να αποφύγουν την καταδίκη ή τις αρνητικές συνέπειες. Γι’ αυτό, οι τρομοκράτες αναζητούν στόχους που θα θεωρηθούν θεμιτοί, στους οποίους συνήθως ανήκουν καταλύματα στρατιωτικών και κυβερνητικών στελεχών. Αθέμιτοι στόχοι θα ήταν χώροι που φιλοξενούν παιδιά ή ανυπεράσπιστα άτομα.

Καταστρέψιμος, όρος που αναφέρεται στην ικανότητα να καταστρέψει κανείς τον στόχο/χώρο ή να σκοτώσει ένα στοχοποιημένο άτομο. Αν και όλοι οι στόχοι είναι καταστρέψιμοι κατά κάποιο τρόπο, ορισμένοι χώροι είναι πιο ανθεκτικοί από άλλους και ορισμένα άτομα πιο προφυλαγμένα από άλλα. Έτσι, το στοιχείο της καταστρεψιμότητας αναφέρεται στην «ποσότητα και προσβασιμότητα των απαιτούμενων όπλων για την καταστροφή ενός στόχου» (Boba, 2009, σελ.14). Οι στόχοι που θα χρειάζονταν μια μεγάλη ποσότητα όπλων, στα οποία η πρόσβαση δεν είναι εύκολη, προσελκύουν λιγότερο τους τρομοκράτες απ’  ό,τι οι στόχοι που μπορούν να καταστραφούν από προσιτά, συμβατικά όπλα.

Οι κατειλημμένοι στόχοι περιλαμβάνουν αυτούς που φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό ατόμων. Οι τρομοκράτες προσπαθούν χαρακτηριστικά να βλάψουν όσο περισσότερα άτομα είναι δυνατόν προκειμένου να ενισχύσουν τον σκοπό τους (να εντείνουν τον φόβο, να προσδώσουν νομιμότητα κτλ.). Οι περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού παρέχουν στους τρομοκράτες τις καλύτερες ευκαιρίες να προξενήσουν μεγάλες απώλειες και να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα φόβου στην στοχοποιημένη κοινότητα. Το κατειλημμένο στοιχείο εξαρτάται από τον χρόνο, μιας και πολλοί χώροι μπορεί να έχουν έναν μεγάλο αριθμό ατόμων σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας ή περιόδους του χρόνου. Για παράδειγμα, ένα αθλητικό στάδιο φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε έναν συγκεκριμένο χώρο αλλά μόνο κατά τη διάρκεια κάποιου αθλητικού γεγονότος. Οι χώροι με υψηλότερη χωρητικότητα είναι πιο ευάλωτοι από τους χώρους χαμηλής χωρητικότητας.

Εγγύς είναι ο όρος που αναφέρεται στην απόσταση μεταξύ του χώρου και της οικίας ή της έδρας της οργάνωσης του δράστη. Η θεωρία των επαναλαμβανόμενων εγκληματικών μοτίβων και εγκληματολογικές μελέτες έχουν τονίσει ότι οι δράστες προτιμούν του στόχους που βρίσκονται κοντά στην κατοικία τους και σπάνια διανύουν μεγάλες αποστάσεις για να διαπράξουν εγκλήματα. Αυτή η θεωρία ισχύει και για την τρομοκρατία, οι τρομοκράτες προτιμούν ευκαιρίες σε σημεία με τα οποία είναι εξοικειωμένοι και απαιτούν λιγότερες μετακινήσεις. Οι στόχοι που είναι κοντά στο σπίτι δεν είναι μόνο ευκολότεροι να τους επιτεθεί κανείς, αλλά και ευκολότεροι να δραπετεύσει κανείς από αυτούς. Οι Clark και Newman υποστηρίζουν ότι αυτό το στοιχείο έχει τη μεγαλύτερη σημασία στην εγχώρια τρομοκρατία όπου οι περιοχές δικαιοδοσίας είναι μεγαλύτερες. Στην τρομοκρατία αλλοδαπών μαχητών, όλοι οι τρομοκράτες βρίσκονται σχετικά μακριά.

Εύκολοι στόχοι είναι αυτοί που έχουν χαμηλή προστασία ή είναι προσβάσιμοι στο κοινό. Αναφέρεται στην προσπάθεια που απαιτείται για να αποκτήσει κανείς πρόσβαση στους χώρους σύμφωνα με τα υπάρχοντα μέτρα ασφαλείας. Για παράδειγμα, ήταν εύκολο για τους πρόσφατους εγχώριους τρομοκράτες να τοποθετήσουν μια χύτρα ταχύτητας που περιείχε βόμβα σε ένα σακίδιο και να την αφήσουν σε έναν πολυσύχναστο δρόμο κατά τη διάρκεια του Μαραθώνιου της Βοστώνης το 2013. Θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα ομοσπονδιακό κτίριο για να κάνουν το ίδιο. Η έλλειψη μέτρων ασφαλείας και η προσβασιμότητα μειώνουν την απαιτούμενη προσπάθεια και αυξάνουν την ευκολία στοχοποίησης ενός συγκεκριμένου σημείου.

[1]  Η παρακάτω περιγραφή είναι παρμένη από την Εκτίμηση Τρωτότητας της Stacy Paton, EVIL DONE: Examining Terrorist Targets, Thesis Submitted to the Faculty of The College for Design and Social Inquiry in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science, Florida Atlantic University Boca Raton, Florida, December 2013, σελ. 27-31